We wtorek, 10 grudnia, Król Szwecji Karol Gustaw XVI wręczył Nagrody Nobla tegorocznym laureatom. Ten dzień, z pewnością niezwykle nobilitujący i emocjonujący dla nagrodzonych, jest też ważny dla naszej uczelni. Stwarza bowiem okazję do zaprezentowania, jakie znaczenie dla współczesnego świata mają wyróżnione Noblem odkrycia w dziedzinie fizjologii i medycyny. Stąd co roku w murach WUM odbywa się Sesja Noblowska. Organizatorem XXXIV edycji wydarzenia był tradycyjnie Wydział Lekarski, a gospodarzem dziekan wydziału, prof. Paweł Włodarski.
Znaczenie Sesji Noblowskich
- Sesje Noblowskie to dla nas nie tylko okazja do uhonorowania laureatów nagrody Alfreda Nobla, ale także wyraz uznania dla wszystkich badaczy, którzy prowadzą badania naukowe na całym świecie – powiedział prof. Paweł Włodarski. I dodał: - Ich odkrycia powstają przez wiele lat i są zwieńczeniem szeregu prac, z których większość to zwykle niepowodzenia. Jednak wytrwałość badaczy jest fundamentem przełomowych odkryć.
Do znaczenia Sesji Noblowskiej odniósł się także prof. Rafał Krenke, rektor naszej uczelni.
– Sesja Noblowska Wydziału Lekarskiego ma być z jednej strony wyrazem uznania, szacunku, ale też podziwu dla osiągnięć i odkryć laureatów Nagrody Nobla, a z drugiej strony upowszechniać wiedzę o badaniach i wskazywać drogi rozwoju nauki, którą mogą i może powinni podążać także naukowcy naszego uniwersytetu.
Nagroda po 30 latach od odkrycia
Laureaci Nagrody Nobla dokonali odkrycia mikroRNA w 1993 roku. Jak zaznaczył prof. Włodarski wybór laureatów przez Komitet Noblowski to proces wyjątkowo trudny, a ogłoszenie wyników zawsze budzi emocje, czasem też kontrowersje, że nagrodzone zostaje odkrycie niezasługujące na nagrodę.
– Czy tak jest naprawdę? Zwykle najlepiej wyrokuje czas. Może dlatego Nagroda Nobla przyznawana jest nierychliwie, najczęściej wiele lat po dokonaniu odkrycia. Średni odstęp czasu między opublikowaniem osiągnięcia a nagrodą Nobla w naukach ścisłych wynosi 19 lat, przy czym dla nagród z dziedziny w ekonomii to aż 31 lat. W dziedzinie medycyny i fizjologii nagrody Nobla są przyznawane średnio po 17 latach, ale wielu badaczy czeka na tę nagrodę znacznie dłużej – przypomniał dziekan Włodarski.
Jednak, jak podkreślił rektor prof. Rafał Krenke, długi czas oczekiwania na Nagrodę Nobla nie powinien zniechęcać naukowców do prowadzenia badań, szczególnie w naukach medycznych. Bo osiągnięcia w tej dziedzinie mają bezpośrednie przełożenie na możliwość ratowania zdrowia i życia ludzkiego. Ale nie tylko.
– Przecież prawdziwą misją naukowca nie jest dążenie do zdobycia tej nagrody, ale do odkrycia prawdy i realizacji swojej pasji – mówił profesor Krenke.
Znaczenie odkrycia tegorocznych noblistów
Prelegentami sesji, który opowiedzieli o istocie i znaczeniu odkrycia mikroRNA byli dr hab. Iwona Grabowska-Kowalik z Zakładu Cytologii Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego oraz prof. Krystian Jażdżewski z Laboratorium Genetyki Nowotworów Człowieka Uniwersytetu Warszawskiego.
Dr hab. Iwona Grabowska-Kowalik w swoim wystąpieniu „mikroRNA w roli głównej - epigenetyczne mechanizmy różnicowania komórek i potencjał terapeutyczny” podkreślała:
- Tegoroczni Nobliści otworzyli swoim odkryciem drogę do badań nad nowym uniwersalnym mechanizmem regulacji genów czy regulacji ekspresji genów u organizmów wielokomórkowych. To jest niezwykłe odkrycie. Ich prace stały się fundamentem dla zrozumienia roli mikroRNA w biologii rozwoju, fizjologii, patologii, schorzeń takich jak nowotwory czy choroby genetyczne.
MikroRNA to małe (mające około 22 nukleotydów długości) niekodujące cząsteczki, które biorą udział w regulacji ekspresji genów, wpływając tym samym na rozwój i funkcjonowanie organizmów. Do tej pory odkryto kilka tysięcy tych cząsteczek. Dr hab. Iwona Grabowska-Kowalik tłumaczyła, że ze względu na swoją rolę w kluczowych procesach zachodzących w organizmie, zakłócenie ekspresji mikroRNA może przyczyniać się do powstawania różnego rodzaju schorzeń. Badania naukowe prowadzone nad tymi cząsteczkami pozwalają już dziś na wykorzystanie mikroRNA jako biomarkerów w diagnostyce chorób.
Z kolei prof. Krystian Jażdżewski z Laboratorium Genetyki Nowotworów Człowieka UW w swojej prelekcji, zatytułowanej „Czy Nagroda Nobla jest zapisana w genach?", przypomniał, że tegoroczni nobliści swoje przełomowe badania prowadzili na mierzącym około milimetra nicieniu C. elegans. Dzięki badaniom genów nicienia możliwe było opisanie funkcji mikroRNA, a później także odkrycie genów mikroRNA u człowieka.
- Odkrycie to wydawało się początkowo dalekie od fizjologii człowieka i rozwoju chorób, jednak wkrótce ustalono, że genom nicienia zawiera wiele genów mających swoje odpowiedniki u człowieka, zaś mutacje wielu z tych genów skutkują rozwojem poważnym schorzeń u ludzi – mówił profesor Jażdżewski - Szybko okazało się, że geny z klasy mikroRNA występują we wszystkich organizmach wielokomórkowych i to w niezwykle zachowanej, niezmiennej sekwencji.
Również prof. Krystian Jażdżewski podkreślił, że wyniki badań noblistów pozwoliły na udokumentowanie fundamentalnego znaczenia mikroRNA w rozwoju organizmu oraz w kontroli szeregu procesów fizjologicznych, których zaburzenia prowadzą do wielu chorób, w tym nowotworowych. Profesor także zwrócił uwagę, że mikroRNA można wykorzystywać do diagnostyki, ale także w przewidywaniu przebiegu chorób czy odpowiedzi na leczenie.
- Trzeba pamiętać, że poszczególne mikroRNA może regulować kilkadziesiąt genów i specyficzny efekt zależy od tego, w jakiej tkance i w jakim czasie dane mikroRNA ulegnie równoczasowo ekspresji z potencjalnym genem docelowym – wyjaśniał profesor Jażdżewski.
Uroczystość zakończył występ Chóru Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.
Na XXXIII Sesji Noblowskiej byli m.in.: prof. Marek Kuch, prorektor ds. studenckich i kształcenia, prof. Marcin Sobczak, prorektor ds. nauki i transferu technologii, dr hab. Piotr Luliński, dziekan Wydziału Farmaceutycznego, dr hab. Justyna Teliga-Czajkowska, prodziekan Wydziału Nauk o Zdrowiu, dr hab. Piotr Regulski, prodziekan Wydziału Lekarsko-Stomatologicznego, prof. Dorota Włodarczyk, wiceprzewodnicząca Rady Dyscypliny Nauk o Zdrowiu, prof. Grzegorz Nałęcz-Jawecki, przewodniczący Rady Dyscypliny Nauk Farmaceutycznych, prof. Maciej Słodkowski, dyrektor Centrum Kształcenia Podyplomowego, prof. Jerzy Jurkiewicz, prezes Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego, prof. Leonora Bużańska, dyrektor Instytutu Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN, prof. Joanna Strosznajder z Instytutu Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN, prof. Marek Krawczyk, rektor WUM w latach 2008-2016, prof. Zbigniew Gaciong, rektor WUM w latach 2020-2024, prodziekani Wydziału Lekarskiego, członkowie Rady Wydziału Lekarskiego, mgr Grażyna Jermakowicz, dyrektor Muzeum Historii Medycyny WUM, dr Marta Kijak-Bloch, kanclerz, przedstawiciele Studenckiego Towarzystwa Naukowego WUM, przedstawiciele Zarządu Samorządu Doktorantów WUM.
Zachęcamy też do przeczytania wywiadu z prof. Pawłem Włodarskim "MikroRNA - szara eminencja genomu"
