– Pytanie, dlaczego jedni żyją krócej a inni dłużej zostało postawione już w pierwszych latach po wojnie. Zadali je sobie badacze związani z Uniwersytetem Bostońskim – opowiadał licealistom rektor. – W latach 50. rozpoczęli trwający do dziś projekt epidemiologiczny o nazwie Framingham Heart Study. Framingham, to miasteczko niedaleko Bostonu o strukturze demograficznej odpowiadającej populacji Stanów Zjednoczonych. Liderami projektu byli William Kannel i Thomas Dawber. To właśnie wtedy po raz pierwszy dowiedziono, że krócej żyją ci którzy dużo jedzą, mało się ruszają i palą papierosy.
Okazuje się więc, że długość naszego życia w największym stopniu determinuje styl życia. Potwierdził to tzw. raport Lalonde'a.
– Marck Lalonde, kanadyjski minister zdrowia. powołał grupę specjalistów, którzy przeanalizowali mnóstwo danych i stworzyli dokument nazwany raportem Lalonde'a. Ukazał się on w latach 70. – wyjaśniał profesor. – Wynikało z niego, że o długości egzystencji w największym stopniu (40-60 proc.) decyduje styl życia. W 20-25 proc. środowisko społeczne, w 10-20 proc. dostęp do nowoczesnej medycyny naprawczej, natomiast czynniki genetyczne jedynie w 5-10 proc.
WHO co roku publikuje zaktualizowaną listę czynników ryzyka, które wpływają na przedwczesne zgony. Z ostatniego zestawienia wynika, że 8 z nich wiąże się ze stylem życia. Na pierwszym miejscu jest nadciśnienie. Wysoko na liście znalazła się również otyłość.
Czy można zmierzyć wiek biologiczny?
Są osoby, o których mówi się, że wyglądają młodo jak na swoje lata lub poważnie jak na swoje lata. Czy wiek biologiczny w ogóle można zmierzyć?
– William Osler, kanadyjski lekarz pracujący w Stanach Zjednoczonych i w Anglii był autorem słynnego stwierdzenia „Masz tyle lat, ile twoje naczynia". Naukowiec zauważył, że większość ludzi umiera z powodu chorób układu krążenia wywołanych miażdżycą. Zatem im bardziej postępująca miażdżyca, tym bardziej zaawansowany proces starzenia organizmu. Podstawowym wykładnikiem zaawansowania zmian w naczyniach jest ich narastająca sztywność, a jej następstwem - wysokie ciśnienie skurczowe przy prawidłowym ciśnieniu rozkurczowym – mówił rektor.
O tym, ile lat ma naprawdę nasz organizm, możemy się przekonać również badając geny. Wiadomo, że DNA wraz z upływem czasu i pod wpływem różnych czynników ulega modyfikacji. Zmiany następują poprzez tzw. procesy epigenetyczne - do zasad dołączają się małe cząsteczki, najczęściej są to grupy metylowe, które mogą zmieniać funkcję genu.
– Jeśli przeanalizujemy wszystkie geny i sprawdzimy, na ile zostały zmienione, możemy oszacować wiek biologiczny – wyjaśniał profesor. – Zajął się tym Steve Horvath, naukowiec z Uniwersytetu Kalifornijskiego. Opracował algorytm, który przelicza zmiany genetyczne na wiek biologiczny. Każdy może wejść na stronę internetową Horvatha i za 2,5 tys. dolarów sprawdzić, ile lat ma jego organizm. Jest też tańsza i prostsza metoda. Opracowali ją nasi naukowcy z WUM. Zamiast analizować cały genom, wybrali kilka wskaźnikowych genów i udowodnili, że na tej podstawie również można oszacować wiek biologiczny. Ta metoda jest stosowana np. w kryminalistyce.
Jak żyć długo i zdrowo?
Naukowcy wciąż szukają metody, która by wydłużyła życie. Ale póki nie znaleziono genu odpowiedzialnego za długowieczność, nie opracowano też cudownej pigułki, która wydłużałaby młodość… – Na razie jest jeden sposób, który sprawdził się u wszystkich gatunków. Jest nim ograniczenie spożycia kalorii – podsumował rektor.
Finał programu, ale kontynuacja projektu
Wykład rektora był zwieńczeniem tegorocznej edycji Programu Patronackiego i zapowiedzią jego kontynuacji od września. – Będziemy się starali wprowadzić nowe formy i nowe treści, żeby jeszcze bardziej przybliżyć was do medycyny – zapewnił prof. Gaciong.
W ramach tegorocznej edycji Programu Patronackiego licealiści mogli posłuchać wykładów:
- prof. Marty Strugi - Co warto wiedzieć o zdrowym żywieniu, dietach i odchudzaniu?
- dr. hab. Wojciecha Kukwy - Sekrety laryngologii
- dr. Leszka Kraja - Immunoterapia nowotworów czy to św. Graal w onkologii?
- dr Justyny Zaorskiej - Psychiatria przez przypadki
- Aleksandry Maciejczyk i Katarzyny Camlet studentek z IFMSA-Poland Oddział Warszawa - Medycyna na krańcach świata
- prof. Michała Grąta - Perspektywy rozwoju transplantologii na przykładzie przeszczepiania wątroby
- prof. Zbigniewa Gacionga - Czy każdy może żyć sto lat?
Zakończenie cyklu wykładów odbyło się w VIII LO im Władysława IV. Wzięli w nim licealiści nie tylko z Władysława IV, ale również z LO im. Stefana Batorego. Byli to uczniowie klas czwartych, trzecich i drugich o profilu biologiczno-chemicznym.
