Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej, Transplantacyjnej i Wątroby UCK WUM jest największym w Polsce i jednym z największych na świecie ośrodków przeszczepiania wątroby. Kiedy wykonano w niej pierwszą transplantację?
Pierwszą udaną transplantację wątroby w Klinice wykonano w 1994 roku, była to również pierwsza udana transplantacja wątroby u dorosłego w Polsce. Od tego czasu program transplantacyjny Kliniki systematycznie się rozwijał, co doprowadziło do wykonania rekordowej liczby ponad 180 przeszczepień w samym tylko 2014 roku.
Jakie są wskazania do przeszczepienia tego narządu?
Przeszczepienie wątroby jest jedyną skuteczną metodą leczenia chorych z przewlekłą niewydolnością wątroby oraz ostrą niewydolnością wątroby, w przypadku której dostępność dawcy często warunkuje przeżycie chorego. W ostatnich latach do uznanych wskazań do transplantacji wątroby zaliczono szereg różnych nowotworów złośliwych, co doprowadziło do wyodrębnienia kolejnej gałęzi medycyny, określanej mianem onkologii transplantacyjnej. Obecnie wykonanie przeszczepienia wątroby można rozważać u wybranych chorych na raka wątrobowokomórkowego, raka zewnątrzwątrobowych dróg żółciowych, przerzutów guzów neuroendokrynnych, nowotworów wywodzących się ze śródbłonka naczyń czy nawet przerzutów raka jelita grubego.
Według danych Centrum Organizacyjno-Koordynacyjnego ds. Transplantacji „Poltransplant” we wrześniu br. na przeszczepienie wątroby czekało 157 osób, rok wcześniej 119. Dlaczego zwiększa się liczba chorych oczekujących?
Ze względu na zwiększająca się liczbę wskazań do transplantacji. Doprowadziło to do wzrastającej dysproporcji pomiędzy zapotrzebowaniem na leczenie przeszczepieniem wątroby a liczbą dostępnych dawców. Takie zjawisko względnego, ale niezwykle istotnego niedoboru narządów jest powszechne na świecie i stanowi największe ograniczenie dla dalszego rozwoju tej metody leczenia. Warto tu podkreślić, że pomimo ograniczonej liczby dawców, w Katedrze i Klinice Chirurgii Ogólnej, Transplantacyjnej i Wątroby wykonano do chwili obecnej 2626 transplantacji wątroby.
To duża liczba, jak dziś klinika radzi sobie ze zjawiskiem niedoboru narządów?
Od 1999 roku Zespół Kliniki współpracuje z Kliniką Chirurgii Dziecięcej i Transplantacji Narządów Centrum Zdrowia Dziecka, kierowaną przez prof. Piotra Kalicińskiego, pobierając fragmenty wątroby od żywych dawców dla dzieci. O stopniu współpracy świadczy liczba wykonanych dotychczas pobrań fragmentów wątroby – 449. Stanowi ona najlepszą odpowiedź na niewystarczającą liczbę narządów pobieranych od zmarłych dawców, szczególnie dla dzieci. W odniesieniu do zwiększenia liczby narządów dostępnych dla dorosłych biorców, w naszej Klinice rozpoczęto program perfuzji pobranych wątrób w hipotermii z natlenianiem. Wykonanie tej procedury pozwala na zmniejszenie uszkodzenia związanego z niedokrwieniem i następczym przywróceniem przepływu krwi przez wątrobę, które to zjawisko leży u podstaw niepodjęcia funkcji przez przeszczepiony narząd. Wykorzystując perfuzję hipotermiczną jesteśmy w stanie bezpiecznie wykorzystać większą liczbę narządów poprzez wykorzystanie tych, które w innym przypadku byłyby obarczone zbyt dużym ryzykiem.
Zwiększenie puli dostępnych narządów pozostaje naszym priorytetem. W obliczu niedoboru dawców wykonanie każdego dodatkowego przeszczepienia pozwala uratować chorego, który w innym przypadku nie miałby szans na długotrwałe przeżycie. W skrócie – zwiększenie liczby transplantacji o 20 rocznie pozwala uniknąć śmierci 20 chorym w populacji. Jednym ze sposobów jest dzielenie jednego narządu dla dwóch biorców (ang. split liver transplantation). Takie postępowanie jest możliwe w przypadku odpowiedniej masy wątroby pobranej od dawcy zmarłego przy braku istotnych czynników ryzyka niepodjęcia funkcji. W Klinice planowane jest wykonanie pierwszych transplantacji podzielonych narządów jeszcze w tym roku. Podobnie jak w przypadku dzieci, możliwe jest wykorzystanie fragmentów wątroby pobieranych od żywych dawców dla dorosłych biorców. Priorytetem jest tu oczywiście bezpieczeństwo dawcy. W przyszłym roku planowane jest rozpoczęcie przeszczepiania lewych segmentów wątroby od żywych dawców, których pobranie jest związane ze zdecydowanie mniejszym ryzykiem w porównaniu do pobrania prawych.