Zachęcamy do lektury artykułu, którego autorem jest dr n. med. Grażyna Bączek z Zakładu Dydaktyki Ginekologiczno-Położniczej WUM. Artykuł został stworzony do numeru 2/2020 czasopisma MDW.
KSZTAŁCENIE POŁOŻNEJ W POLSCE – UWARUNKOWANIA I MOŻLIWOŚCI
System kształcenia położnych w Polsce oparty jest obecnie na kształceniu uniwersyteckim. Od 2000 r. absolwenci szkół licealnych mogą uzyskać zawód położnej, aplikując na I stopień studiów na kierunku położnictwo. Studia trwają 3 lata (6 semestrów) – kończą się uzyskaniem tytułu licencjata położnictwa. Tytuł ten uprawnia absolwentki i absolwentów do ubiegania się o prawo wykonywania zawodu, które przyznają Okręgowe Izby Pielęgniarek i Położnych. Uzyskanie tytułu licencjata umożliwia również (po zdaniu egzaminu wstępnego) kontynuowanie kształcenia uniwersyteckiego na studiach II stopnia. Studia te trwają 2 lata (4 semestry) i kończą się uzyskaniem tytułu magistra położnictwa. Tytuł magistra otwiera drogę do kształcenia na III stopniu – aplikowanie do Szkoły Doktorskiej. Ta ścieżka kończy się uzyskaniem tytułu doktora nauk o zdrowiu.
Najważniejsze elementy procesu kształcenia położnych reguluje Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 26 lipca 2019 r. w sprawie standardów kształcenia dla kierunków studiów: lekarskiego, lekarsko-dentystycznego, farmacji, pielęgniarstwa i położnictwa (poprzednie rozporządzenie z 2012 r.)
Studia pierwszego stopnia mają profil praktyczny i liczą co najmniej 4720 godzin (180 ECTS), z czego połowę stanowią za-jęcia praktyczne i praktyki zawodowe. W zakresie wiedzy absolwent zna i rozumie specjalistyczną problematykę z zakresu położnictwa, neonatologii i ginekologii, rozwój, budowę i funkcje organizmu człowieka w warunkach prawidłowych i patologicznych, etiologię, patomechanizm, objawy, przebieg i sposoby postępowania diagnostycznego i terapeutyczno-opiekuńczego w wybranych jednostkach chorobowych w chorobach wewnętrznych, chirurgii, pediatrii i psychiatrii, uwarunkowania i mechanizmy funkcjonowania człowieka zdrowego i chorego, system opieki zdrowotnej w Rzeczypospolitej Polskiej i wybranych państwach członkowskich Unii Europejskiej, zasady promocji zdrowia i profilaktyki chorób, modele opieki położniczej nad kobietą w każdym okresie życia i stanie zdrowia, etyczne, społeczne i prawne uwarunkowania wykonywania zawodu położnej.
W zakresie umiejętności absolwent potrafi:
– udzielać świadczeń zdrowotnych w przypadku: kobiety ciężarnej, kobiety rodzącej, kobiety w okresie połogu i noworodka oraz kobiety chorej ginekologicznie, w zakresie promocji zdrowia, profilaktyki i profesjonalnej opieki położniczo-ginekologicznej, prekoncepcyjnej, prenatalnej, perinatalnej, a także w przypadku kobiety w okresie przekwitania i senium,
– rozpoznawać ciążę, sprawować opiekę nad kobietą w ciąży fizjologicznej i wykonywać badania niezbędne do monitorowania jej przebiegu,
– samodzielnie prowadzić i przyjmować poród fizjologiczny (w warunkach szpitalnych i pozaszpitalnych) i poród z położenia miednicowego, także z nacięciem i szyciem krocza,
– monitorować płód z wykorzystaniem aparatury medycznej oraz wykrywać stany odbiegające od normy u matki i dziecka w okresie ciąży, porodu i połogu,
– podejmować do czasu przybycia lekarza konieczne działania w sytuacjach nagłych, w tym ręcznie wydobyć łożysko i ręcznie zbadać macicę,
– sprawować opiekę nad matką i noworodkiem, promując karmienie naturalne, monitorując przebieg okresu poporodowego oraz badając noworodka, a także podejmując w sytuacjach nagłych wszelkie niezbędne działania, w tym natychmiastową reanimację,
– sprawować opiekę ginekologiczno-położniczą nad kobietą,–prowadzić działalność edukacyjno-zdrowotną w zakresie przygotowania do życia w rodzinie, metod planowania rodziny, ochrony macierzyństwa i ojcostwa, przygotowania do rodzicielstwa i urodzenia dziecka, łącznie z poradnictwem na temat higieny i żywienia, w tym poradnictwem laktacyjnym, oraz prowadzić profilaktykę chorób kobiecych i patologii położniczych,
– udzielać pierwszej pomocy i podejmować działania ratownicze w ramach resuscytacji krążeniowo-oddechowej,
– przeprowadzać badanie podmiotowe i przedmiotowe w celu postawienia diagnozy pielęgniarskiej lub położniczej,
– wystawiać recepty na leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyroby medyczne niezbędne do kontynuacji leczenia w ramach realizacji zleceń lekarskich,
– decydować o rodzaju i zakresie świadczeń opiekuńczo-pielęgnacyjnych,
– samodzielnie udzielać świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych w zakresie określonym w przepisach,
– dokonywać analizy jakości opieki położniczo-neonatologicznej i ginekologicznej,– organizować pracę własną i podległego personelu oraz współpracować w zespołach opieki zdrowotnej.
W zakresie kompetencji społecznych absolwent położnictwa kieruje się dobrem pacjenta, szanuje godność i autonomię osób powierzonych opiece, okazuje zrozumienie dla różnic światopoglądowych i kulturowych oraz empatię w relacji z pacjentem i jego rodziną. Przestrzega praw pacjenta, samodzielnie i rzetelnie wykonuje zawód zgodnie z zasadami etyki. Przestrzega wartości i powinności moralnych w opiece nad pacjentem. Ponosi odpowiedzialność za wykonywane czynności zawodowe. Zasięga opinii ekspertów w przypadku trudności z samodzielnym rozwiązaniem problemu. Przewiduje i uwzględnia czynniki wpływające na reakcje własne i pacjenta. Dostrzega i rozpoznaje własne ograniczenia w zakresie wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych oraz dokonuje samooceny deficytów i potrzeb edukacyjnych.
Szczegółowe efekty kształcenia wywodzą się z czterech dziedzin nauki i odpowiadających im subdyscyplin:
– nauki podstawowe (anatomia, fizjologia, patologia, embriologia i genetyka, biochemia i biofizyka, mikrobiologia i parazytologia, farmakologia, radiologia),
– nauki społeczne (psychologia, socjologia, pedagogika, prawo medyczne, zdrowie publiczne, język angielski),
– nauki w zakresie podstaw opieki położniczej (podstawy opieki położniczej, etyka zawodu położnej, promocja zdrowia, podstawowa opieka zdrowotna, dietetyka, organizacja pracy położnej, badanie fizykalne, zakażenia szpitalne, system informacji w ochronie zdrowia),
– nauki w zakresie opieki specjalistycznej (techniki położnicze i prowadzenie porodu, położnictwo i opieka położnicza, ginekologia i opieka ginekologiczna, neonatologia i opieka neonatologiczna, pediatria i pielęgniarstwo pediatryczne, choroby wewnętrzne, chirurgia, psychiatria, anestezjologia i stany zagrożenia życia, rehabilitacja w położnictwie, neonatologii i ginekologii, podstawy ratownictwa medycznego, badania naukowe w położnictwie, seminarium dyplomowe).
Doświadczenie kliniczne student zdobywa w czasie zajęć praktycznych i praktyk zawodowych. Musi w ich trakcie wykazać się następującymi efektami:
– udzielanie porad kobietom ciężarnym, w tym przeprowadzenie co najmniej 100 badań prenatalnych,
– sprawowanie opieki nad co najmniej 40 kobietami ciężarnymi,
– przyjęcie co najmniej 40 porodów albo co najmniej 30 porodów i asysta przy co najmniej 20 porodach,
– aktywny udział w przyjmowaniu porodu z położenia miednicowego, a w przypadku gdy jest to niemożliwe – w warunkach symulowanych,
– nacięcie krocza i zakładanie szwów, a w przypadku gdy jest to niemożliwe – w warunkach symulowanych,
– opieka nad co najmniej 40 kobietami, u których mogą wystąpić powikłania w trakcie ciąży, porodu i połogu,
– opieka nad co najmniej 100 kobietami w okresie połogu i zdrowymi noworodkami,
– obserwacja i opieka nad noworodkami niedonoszonymi, przenoszonymi, z niską masą urodzeniową i chorymi,
– opieka nad kobietami z objawami patologicznymi ginekologicznymi i położniczymi.
Studia pierwszego stopnia na kierunku położnictwo kończą się egzaminem dyplomowym, składającym się z części teoretycznej i praktycznej. Egzamin dyplomowy, po złożeniu pracy dyplomowej (studium przypadku), obejmuje sprawdzenie wiedzy i umiejętności praktycznych zdobytych w całym okresie studiów. Licencjat z położnictwa pozwala (po uzyskaniu prawa wykonywania zawodu) na podjęcie pracy w wielu obszarach – szpital (sala porodowa, oddział położniczo-noworodkowy, oddział patologii ciąży, oddział neonatologii, patologii noworodka, OIOM neonatologiczny, oddział ginekologii, izba przyjęć), opieka środowiskowa, przychodnie. Aktualnie obserwujemy bardzo duże zapotrzebowanie na rynku medycznym na absolwentki i absolwentów położnictwa – nasze młode koleżanki i nasi młodzi koledzy mogą wybierać najbardziej atrakcyjne oferty, negocjować warunki zatrudnienia. Ta sytuacja bardzo dobrze rokuje dla przyszłości tego zawodu, jego rozwoju i prestiżu.
Grażyna Bączek – doktor nauk medycznych, magister pielęgniarstwa, położna, Konsultant Wojewódzki w dziedzinie pielęgniarstwa ginekologicznego i położniczego, Dyrektor ds. Położnych i Pielęgniarek w Szpitalu św. Zofii, asystent w Zakładzie Dydaktyki Ginekologiczno-Położniczej Wydziału Nauk o Zdrowiu Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, opiekun Studenckiego Koła Naukowego Położnych.